Ενδομητρίωση: Νέα προσέγγιση στη διάγνωση και θεραπεία

Ευρωπαίοι ερευνητές δημιούργησαν επικαιροποιημένες κατευθυντήριες οδηγίες για τη διάγνωση και τη θεραπεία της ενδομητρίωσης, προσθέτοντας νέα στοιχεία σε πέντε βασικούς τομείς για τη διαχείριση της πάθησης.

Οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις ασθενείς και τους ιατρούς να κατανοήσουν καλύτερα και να διαχειριστούν την ενδομητρίωση.

Στις γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση, ιστός παρόμοιος με αυτόν του ενδομητρίου (της φόδρας της μήτρας) αναπτύσσεται εκτός μήτρας, σε άλλα σημεία του σώματος.

Υπολογίζεται ότι περίπου 190 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια αναπαραγωγικής ηλικίας πάσχουν από ενδομητρίωση, δηλαδή η 1 στις 10 γυναίκες.

Αρκετές φορές η ενδομητρίωση δεν έχει συμπτώματα, αλλά στις περισσότερες γυναίκες παρουσιάζονται κυρίως τα εξής:

• έντονος πόνος στην κοιλιά, παρόμοιος με τις κράμπες της περιόδου

• χρόνιος πόνος στη μέση και τη λεκάνη

• έντονος πόνος στην περίοδο

• μη φυσιολογικές περίοδοι

• πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή

• προβλήματα του εντέρου και του ουροποιητικού, όπως πόνος, διάρροια, δυσκοιλιότητα και «πρήξιμο»

• αίμα στα κόπρανα ή στα ούρα

• ναυτία και έμετος

• κόπωση

• κηλίδες αίματος ή αιμορραγία μεταξύ των περιόδων

• υπογονιμότητα

Αν και η ενδομητρίωση είναι μία συνηθισμένη πάθηση, πολύ συχνά οι γυναίκες έχουν διάγνωση μόνο αφού περάσουν 8-12 χρόνια από τη στιγμή που εμφανίζονται τα πρώτα συμπτώματα.

Σε πρόσφατη έκθεση, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας (ESHRE) αναφέρεται σε νέες οδηγίες κλινικής πρακτικής για τη διάγνωση και τη θεραπεία της ενδομητρίωσης.

Στις επικαιροποιημένες κατευθυντήριες οδηγίες υπάρχουν σημαντικές αλλαγές.

Στις προηγούμενες κατευθυντήριες οδηγίες, που είχαν εκδοθεί το 2014, η λαπαροσκόπηση (χειρουργική επέμβαση με μικρές τομές στην κοιλιά για την εισαγωγή μιας κάμερας) θεωρείτο «ο χρυσός κανόνας» ως διαγνωστικό εργαλείο.

Οι πρόσφατες εξελίξεις στις μεθόδους απεικόνισης, ο κίνδυνος που υπάρχει σε κάθε χειρουργική επέμβαση, η περιορισμένη πρόσβαση σε εξειδικευμένους χειρουργούς και το κόστος, ήταν οι παράγοντες που οδήγησαν την ESHRE να συνιστά πλέον τη λαπαροσκόπηση μόνο εάν τα αποτελέσματα της απεικόνισης είναι αρνητικά και οι υπάρχουσες θεραπείες αποδεικνύονται ανεπιτυχείς ή είναι ακατάλληλες.

Οι νέες κατευθυντήριες οδηγίες προτείνουν πλέον θεραπείες με αγωνιστές της GnRH ή ανταγωνιστές της GnRH (που εμποδίζουν τις ωοθήκες να παράγουν ορμόνες φύλου, απευαισθητοποιώντας την υπόφυση) ως θεραπευτική επιλογή δεύτερης γραμμής.

Αναφέρουν επίσης ότι τα μη στεροειδή αντιφεγμονώδη μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση του μετεγχειρητικού πόνου, αλλά μπορεί να επηρεάσουν τη σύλληψη εάν λαμβάνονται συνεχώς.

Δεν συνιστάται πλέον η εκτεταμένη χρήση αγωνιστών της GnRH για την αύξηση της γονιμότητας πριν ξεκινήσουν θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (συμπεριλαμβανομένης της εξωσωματικής γονιμοποίησης) καθώς δεν είναι σαφή τα οφέλη τους.

Ο Δείκτης Γονιμότητας Ενδομητρίωσης (EFI) προστέθηκε ως ένα στάδιο της θεραπείας της υπογονιμότητας, που βοηθά να αποφασιστεί ποια είναι η κατάλληλη τακτική ώστε να επιτύχουν οι ασθενείς εγκυμοσύνη μετά την επέμβαση.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν ορμονικές θεραπείες, συμπεριλαμβανομένων των συνδυασμένων ορμονικών αντισυλληπτικών, για τουλάχιστον 18-24 μήνες μετά την επέμβαση ώστε να αποφευχθεί η υποτροπή.

Τονίζουν ότι οι θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δεν αυξάνουν τις πιθανότητες υποτροπής σε γυναίκες με εν τω βάθει ενδομητρίωση, που έχουν μία μόνο εστία ενδομητρίωσης με διάμετρο μεγαλύτερη από 1 εκατοστό, έξω από τη μήτρα ή κοντά στα τελευταία 20 εκατοστά του εντέρου.

Οι οδηγίες συνιστούν επίσης στους χειρουργούς «να κάνουν κυστεκτομή αντί για παροχέτευση και καυτηρίαση, καθώς η κυστεκτομή μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής του πόνου που σχετίζεται με την ενδομητρίωση και το ενδομητρίωμα (την αποκαλούμενη «σοκολατοειδή κύστη», που συνήθως εμφανίζεται ως σκουρόχρωμη, στιλπνή κύστη στην ωοθήκη και περιέχει σοκολατοειδές υγρό).

Πολλές φορές η ενδομητρίωση εκδηλώνεται στην εφηβεία ή ακόμα και στην πρώιμη εφηβεία. Τα κορίτσια όμως σπανίως γνωρίζουν ότι ο πόνος και τα άλλα συμπτώματα που έχουν δεν είναι ο κανόνας.

Καλό είναι να ξεκινούν οι ιατροί από απλές ερωτήσεις όπως εάν τα κορίτσια αναγκάζονται να μην πάνε στο σχολείο κάποιες μέρες εξαιτίας των συμπτωμάτων. Ο πόνος της περιόδου δεν είναι φυσιολογικός.

Κατά τη διάγνωση και τη θεραπεία εφήβων, οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν στους κλινικούς ιατρούς να διερευνούν προσεκτικά πιθανούς παράγοντες κινδύνου για ενδομητρίωση, συμπεριλαμβανομένου του θετικού οικογενειακού ιστορικού, των αποφρακτικών δυσπλασιών των γεννητικών οργάνων, της πρώιμης πρώτης εμμηνόρροιας και του σύντομου εμμηνορροϊκού κύκλου.

Για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης στις εφήβους, οι κατευθυντήριες οδηγίες συνιστούν ορμονικά αντισυλληπτικά ή προγεστερόνη ως ορμονοθεραπεία πρώτης γραμμής.

Το Αμερικανικό Κολλέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων συνιστά τα μη στεροειδή αντιφεγμονώδη ως βάση για την ανακούφιση του πόνου στις εφήβους με ενδομητρίωση.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά επίσης σε περίπτωση χορήγησης αγωνιστών της GnRH σε εφήβους και νεαρές γυναίκες, να ληφθούν υπόψιν οι πιθανές παρενέργειες και οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι για την υγεία τους και να συζητηθούν εγκαίρως με έναν κλινικό ιατρό σε εξειδικευμένο νοσοκομείο.

Οι κατευθυντήριες οδηγίες τονίζουν την ανάγκη διατήρησης της γονιμότητας. Τα κορίτσια με ενδομητρίωση θα πρέπει να ενημερώνονται για τον κίνδυνο υπογονιμότητας, ώστε να μπορούν να λάβουν αποφάσεις για την πιθανότητα έγκαιρης χειρουργικής επέμβασης, την κατάψυξη των ωαρίων και άλλα κατάλληλα βήματα, ώστε να μπορούν να κάνουν παιδιά στο μέλλον εάν το θελήσουν.

Η ενδομητρίωση είναι μια σοβαρή ασθένεια. Προκαλεί έως και το 50% όλων των περιπτώσεων υπογονιμότητας και πρέπει να θυμόμαστε ότι κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Η ελπίδα ότι η επίτευξη εγκυμοσύνης σημαίνει και ανακούφιση των συμπτωμάτων της ενδομητρίωσης σπανίως γίνεται πραγματικότητα. Πρόκειται στις περισσότερες περιπτώσεις για ευσεβείς πόθους.

Συχνά οι ασθενείς με ενδομητρίωση υποτροπιάζουν και καμία θεραπεία δεν είναι κατάλληλη για όλες τις ασθενείς, για όλες τις περιπτώσεις. Μεγαλώνοντας η γυναίκα μπορεί να χρειαστεί διαφορετικές θεραπείες. Ουσιαστικά ποτέ δεν τελειώνει η περιπέτεια μίας γυναίκας με ενδομητρίωση, καθώς οι εστίες της εξακολουθούν να δημιουργούν προβλήματα στις γυναίκες ακόμη και μετά την εμμηνόπαυση.

Χρειάζεται να μιλήσετε με το γιατρό σας και να μην αναβάλλετε τη θεραπεία, καθώς μπορεί να υπάρξει ανακούφιση από τα συμπτώματα. Η διατήρηση της γονιμότητας πρέπει να ξεκινήσει αμέσως. Η ενδομητρίωση είναι σοβαρή ασθένεια, αλλά ευτυχώς υπάρχουν λύσεις.